Szablon:Dobry artykuł: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
wymiana cotygodniowa |
wymiana cotygodniowa |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
<includeonly>{{#switch:{{#timel:N|{{{data|}}}}} |
<includeonly>{{#switch:{{#timel:N|{{{data|}}}}} |
||
|1=<!--Propozycja na poniedziałek |
|1=<!--Propozycja na poniedziałek 2 kwietnia --> [[Plik:Freight and passenger diesel locomotive TE1-20-135 (2) no background.jpg|100px|right]] |
||
'''[[ChZTM TE1]]''' – [[lokomotywa spalinowa]] z przekładnią elektryczną produkcji [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiej]] produkowana w latach 1947-1950 przez [[Fabryka im. Małyszewa|ChZTM]] w [[Charków|Charkowie]], początkowo pod oznaczeniem TE1-20. W 1945 roku ZSRR otrzymał ramach pomocy wojskowej [[Lend-Lease Act|lend-lease]] 68 amerykańskich nowoczesnych lokomotyw [[ALCO RSD-1]], oznaczonych w ZSRR jako seria D. Lokomotywa została uznana za udaną i w sierpniu 1945 roku na posiedzeniu u [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], w [[Dzień Kolejarza]], podjęto decyzję rządową o skopiowaniu jej konstrukcji. Lokomotywy TE1 pierwotnie weszły do służby liniowej w kolejach w południowych rejonach ZSRR, a później na innych liniach. Od 1948 roku służyły m.in. do obsługi ruchu pasażerskiego na linii kolejowej moskiewsko-kurskiej. Łącznie powstało 298 sztuk lokomotywy, z czego 16 przebudowano na napęd gazogeneratorowy pod oznaczeniem TE1<sup>G</sup>. Większość służyła do lat 80. XX wieku. ''[[ChZTM TE1|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[ORP Delfin (1959)|ORP Delfin]]''' – [[Polska|polski]] [[trałowiec]] bazowy z okresu [[Zimna wojna|zimnej wojny]], jeden z dziewięciu zbudowanych na [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiej]] [[Licencja (prawo)|licencji]] trałowców [[Trałowce projektu 254|projektu ''254M'']]. Okręt został [[Wodowanie|zwodowany]] w czerwcu 1958 roku w [[Stocznia Gdynia|Stoczni im. Komuny Paryskiej]] w [[Gdynia|Gdyni]], a do służby w [[Marynarka Wojenna|Marynarce Wojennej]] przyjęto go 8 marca 1959 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona znakami burtowymi T-68 i 608, większą część służby spędziła w 12. Dywizjonie Trałowców Bazowych [[8 Flotylla Obrony Wybrzeża|8. Flotylli Obrony Wybrzeża]] w [[Świnoujście|Świnoujściu]]. Latem 1972 roku zadaniem jednostki było sprawdzenie północnego toru wodnego Świnoujścia, z którego korzystały [[Prom|promy pasażerskie]]. W kolejnych latach służby okręt wielokrotnie uczestniczył w ćwiczeniach zabezpieczania desantu, rejsach szkoleniowych z podchorążymi [[Akademia Marynarki Wojennej|Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej]] na pokładzie i uciążliwych, wielodniowych rejsach dozorowych. Okręt został skreślony z listy floty po 28-letnim okresie użytkowania w marcu 1987 roku, a następnie [[stocznia złomowa|złomowany]]. ''[[ORP Delfin (1959)|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|2=<!--Propozycja na wtorek |
|2=<!--Propozycja na wtorek 3 kwietnia --> [[Plik:BolexH16.jpg|100px|right]] |
||
'''[[Film dokumentalny]]''' – jeden z trzech podstawowych [[Gatunek filmowy|rodzajów filmowych]]. Filmy dokumentalne w założeniu przedstawiają wycinek rzeczywistości, która podlega możliwie najmniejszej ingerencji ze strony reżysera. Użyte przez [[John Grierson|Johna Griersona]] określenie ''documentary'' oznacza nadanie twórczego kształtu rzeczywistości, w związku z czym film dokumentalny posługuje się chwytami [[Figura retoryczna|retorycznymi]], które służą przekonaniu widza do wizji świata promowanej przez filmowca. Za pierwsze dokumenty uznawane są eksperymentalne filmy wykonane przez ekipy filmowe [[Thomas Alva Edison|Thomasa Edisona]] oraz [[Bracia Lumière|braci Lumière]], a za pierwszą pracę teoretyczną poświęconą potencjałowi dokumentalnemu sztuki filmowej – ''Nowe źródło historii'' [[Bolesław Matuszewski|Bolesława Matuszewskiego]]. W latach 20. i 40. XX wieku dokument odegrał szczególną rolę jako narzędzie propagandy – zarówno totalitarnej, jak i w państwach demokratycznych. Współcześnie walor dokumentu jako wiarygodnego zapisu rzeczywistości zanika w obliczu zjawisk takich jak [[mockument]] oraz cyfrowa obróbka obrazu, które stwarzają większe możliwości manipulacji widzem. ''[[Film dokumentalny|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[Ogden Lindsley]]''' – [[Amerykanie|amerykański]] [[Psychologia|psycholog]] związany z [[Uniwersytet Browna|Brown University]], [[Uniwersytet Harvarda|Harvard University]] oraz [[University of Kansas]], uczeń i współpracownik [[Burrhus Frederic Skinner|B.F. Skinnera]], twórca metody „nauczania precyzyjnego”, opartej na zasadach [[behawioryzm]]u. W pierwszym okresie pracy zawodowej prowadził badania [[Warunkowanie instrumentalne|warunkowania instrumentalnego]] [[Gołębiowate|gołębi]] i [[szczur]]ów w laboratorium B.F. Skinnera, a następnie psów – w Medical School [[Boston University]]. Po uzyskaniu doktoratu wrócił do zespołu Skinnera, włączając się do tworzenia podstaw [[Psychoterapia behawioralna|psychoterapii behawioralnej]] (m.in. prób leczenia [[Schizofrenia|schizofrenii]]). Od lat 60. XX wieku intensywnie zajmował się nauczaniem precyzyjnym, które polega na: jasnym zdefiniowaniu celów uczenia, częstych i regularnych pomiarach osiąganych postępów oraz graficznym dokumentowaniu rezultatów na kartach postępów – wykresach w siatce półlogarytmicznej. ''[[Ogden Lindsley|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|3=<!--Propozycja na środę |
|3=<!--Propozycja na środę 4 kwietnia --> [[Plik:WIPP Entrance.jpg|100px|right]] |
||
'''[[Waste Isolation Pilot Plant]]''' – jedyne na świecie stałe podziemne składowisko [[Odpady promieniotwórcze|odpadów radioaktywnych]] zawierających [[Pluton (pierwiastek)|pluton]] oraz inne [[transuranowce]]. Jest zarządzane przez [[Departament Energii Stanów Zjednoczonych]]. Przechowuje się w nim odpady powstałe w ramach produkcji i badań nad bronią jądrową, takie jak: skażone ubrania, sprzęt laboratoryjny, gleba itp. Pojemniki z odpadami dzieli się w zależności od dawki promieniowania rejestrowanego przy powierzchni zbiornika. Składowisko jest w stanie [[Nowy Meksyk]], ok. 42 km od miasta [[Carlsbad (Nowy Meksyk)|Carlsbad]] i zbudowano je w latach 80. XX wieku. Działanie rozpoczęło w 1999 roku. Zasadnicze składowisko znajduje się na głębokości 655 metrów i jest wykopane w pokładach [[Halit|soli kamiennej]] formacji Salado sprzed 250 milionów lat, co gwarantować ma, że składowane odpady nie zostaną poddane działaniu wilgoci. Proces gromadzenia odpadów planowany jest na 35 lat. Przewidywany okres składowania wynosi 10 tys. lat. W WIPP pracuje od 800 do 1000 osób. ''[[Waste Isolation Pilot Plant|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[Historia Wrocławia po 1945]]''' – dzieje [[Wrocław]]ia od zakończenia [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Powojenną historię miasta można podzielić na cztery zasadnicze okresy: 1945–1948 – zasiedlania i odbudowy, 1948–1981 – kształtowania się tożsamości jako polskiego miasta i jego dynamiczny rozwój, 1981–1989 – zastoju i recesji po wprowadzeniu stanu wojennego, wreszcie okres po upadku komunizmu w 1989 roku. Początek wyznacza zmiana przynależności państwowej. Lata 1945–1948 to okres osadnictwa, wysiedlania Niemców i intensywnej odbudowy miasta ze zniszczeń. W roku 1952 zreformowano system zarządzania miastem, oparty na dzielnicach, który przetrwał do roku 1991. Przyłączano nowe obszary; ostateczny kształt terytorialny Wrocław osiągnął w 1973 roku. W latach 60. i 70. rozbudowywano miasto, zwłaszcza pod względem budownictwa mieszkaniowego. W 1983 i w 1997 roku miasto odwiedził papież [[Jan Paweł II]]. W 1991 roku zmieniono system zarządzania miastem, rezygnując z dzielnic. Wybrano nowe władze, a pierwszym niekomunistycznym prezydentem został [[Bogdan Zdrojewski]]. W 1997 roku Wrocław nawiedziła powódź zwana [[Powódź tysiąclecia|powodzią tysiąclecia]], w wyniku której zalane zostało blisko 40% miasta. ''[[Historia Wrocławia po 1945|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|4=<!--Propozycja na czwartek |
|4=<!--Propozycja na czwartek 5 kwietnia --> [[Plik:Humpback stellwagen edit.jpg|100px|right]] |
||
'''[[Fiszbinowce]]''' – [[klad]] [[Ssaki|ssaków]], [[Walenie|waleni]] w randze [[Rząd (biologia)|podrzędu]], infrarzędu bądź parworzędu. Obejmuje szeroko rozprzestrzenione i zróżnicowane [[Zoofag|mięsożerne]] ssaki morskie z [[Rodzina (biologia)|rodzin]]: [[Walowate|walowatych]], [[Płetwalowate|płetwalowatych]], walenikowatych oraz [[Pływaczowate (zwierzęta)|pływaczowatych]]. Obecnie wyróżnia się 15 [[Gatunek (biologia)|gatunków]]. Uważano niegdyś, że walenie [[Ewolucja biologiczna|wyewoluowały]] z [[Mesonychidae]], lecz dowody [[Filogenetyka molekularna|molekularne]] wskazują na ich bliskie pokrewieństwo z [[Parzystokopytne|parzystokopytnymi]]. Fiszbinowce oddzieliły się od [[Zębowce|zębowców]] około 34 milionów lat temu. Fiszbinowce różnią się wielkością, osiągając od 6 m długości i 3000 kg w przypadku [[Walenik mały|walenika małego]] do 34 m długości i 190 ton [[Płetwal błękitny|płetwala błękitnego]], będącego największym znanym zwierzęciem żyjącym na [[Ziemia|Ziemi]]. Choć szeroko rozprzestrzenione, fiszbinowce w przypadku większości gatunków preferują chłodniejsze wody w okolicach biegunów [[Biegun północny|północnego]] i [[Biegun południowy|południowego]]. Młode zazwyczaj rodzą się na wiosnę bądź latem, cała odpowiedzialność za nie spoczywa na matce, głodującej przez względnie długi czas migracji, zależnie od gatunku. ''[[Fiszbinowce|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[Borut Petrič]]''' – [[Słowenia|słoweński]] [[Pływanie|pływak]] reprezentujący [[Jugosławia|Jugosławię]], trzykrotny olimpijczyk, pięciokrotny medalista mistrzostw Europy, jednokrotny mistrzostw świata oraz ośmiokrotny igrzysk śródziemnomorskich, a także trener pływacki. Pływanie zaczął trenować w wieku 8 lat, później porzucił je dla piłki wodnej, jednak jako jedenastolatek wrócił do pływania. W 1975 roku był trzeci na 1500 m stylem dowolnym na juniorskich mistrzostwach Europy. Rok później na tej samej imprezie wywalczył złoto na tym samym dystansie, a także został srebrnym medalistą na 400 m stylem dowolnym i 200 m stylem motylkowym. W 1975 roku zajął 5. miejsce na [[Igrzyska Śródziemnomorskie 1975|igrzyskach śródziemnomorskich]] na 1500 m stylem dowolnym z czasem 16:49,36. Na [[Mistrzostwa Europy w Pływaniu 1977|mistrzostwach Europy w 1977 roku]] zdobył brązowy medal na 1500 m stylem dowolnym z czasem 15:30,74. Rok później w tej samej konkurencji wywalczył srebro na [[Mistrzostwa Świata w Pływaniu 1978|mistrzostwach świata]]. Na początku XXI wieku założył w rodzinnym mieście klub pływacki Zvezda. Był jego prezesem, a także jednym z trenerów, jednakże w 2009 roku odszedł z klubu. ''[[Borut Petrič|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|5=<!--Propozycja na piątek |
|5=<!--Propozycja na piątek 6 kwietnia --> [[Plik:M. Taubitz w zajezdzie Skowronki solo 13 maja 2012.jpg|100px|right]] |
||
'''[[Monika Taubitz]]''' – poetka i pisarka niemiecka, związana także ze [[Śląsk]]iem oraz [[Ziemia kłodzka|ziemią kłodzką]]. Pierwsze lata życia spędziła w [[Borów (powiat strzeliński)|Borowie]], po śmierci ojca zamieszkała z matką u jej rodziny we [[Wrocław]]iu, skąd w obawie przed bombardowaniami przeniosły się w 1944 roku do dziadka ze strony ojca, do [[Żelazno (województwo dolnośląskie)|Żelazna]] na ziemi kłodzkiej. W 1946 roku, po [[Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej|wysiedleniu do Niemiec]], trafiła do [[Nordenham]]. Taubitz pisze lirykę i prozę, jest autorką powieści, opowiadań, [[esej]]ów i [[Słuchowisko|słuchowisk]]. Twórczość autorki i jej działalność społeczna były poddawane analizie krytyczno-literackiej. Na ten temat napisano prace magisterskie, rozprawy [[Doktor (stopień naukowy)|doktorskie]] i [[Habilitacja|habilitacyjne]]. Prof. [[Edward Białek]] z [[Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego|Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego]] uważa, że Monika Taubitz przeszła drogę od skupienia na utracie ojczyzny w następstwie tzw. „[[Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej#Wysiedlenia z Polski|wypędzenia]]” do akceptacji rzeczywistości oraz bliskiego, przyjacielskiego kontaktu z wieloma polskimi mieszkańcami Dolnego Śląska, a jej działalność zmieniła nie tylko postrzeganie Polski, ale i świadomość pokolenia wywodzących się ze Śląska niemieckich pisarzy i poetów. ''[[Monika Taubitz|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[Lawina w Białym Jarze]]''' – [[lawina]], która zeszła 20 marca 1968 roku, porywając grupę 24 osób idących dnem [[Biały Jar|Białego Jaru]] w [[Karkonosze|Karkonoszach]]. [[Lawinisko]] miało długość ponad 600 metrów, ok. 20–80 metrów szerokości, grubość ok. 12 metrów, wysokość czoła ok. 20–25 metrów. Masa śniegu wynosiła 50 tys. ton. Czas przesuwu lawiny wynosił 48 sekund, a prędkość lawiny ocenia się na 100 km/h a nawet wyższą. Lawina spowodowała śmierć 19 osób – w tym 13 [[Rosja]]n, 4 obywateli [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] oraz dwojga Polaków. Akcja ratownicza prowadzona była przez polski [[Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|GOPR]], czeskich ratowników i ochotników; brało w niej udział 1100 osób. Ostatnie ciała ofiar znaleziono dopiero 1 i 5 kwietnia. Przyczyną śmierci większości ofiar były doznane obrażenia, nieliczni zginęli w wyniku uduszenia. Na miejsce katastrofy przybyli przedstawiciele służb dyplomatycznych ZSRR oraz NRD. Sowiecki konsul generalny oskarżył Polaków o celowe wywołanie lawiny. ''[[Lawina w Białym Jarze|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|6=<!--Propozycja na sobotę |
|6=<!--Propozycja na sobotę 7 kwietnia --> [[Plik:Jay & Trey Cartoon Swearing.jpg|100px|right]] |
||
'''[[Wulgaryzmy i przekleństwa w języku angielskim]]''' – grupa wyrazów i zwrotów powszechnie uważanych za obsceniczne, dotykających [[Religia|przekonań religijnych]], funkcji cielesnych, seksu i prokreacji, części ciała. Zdecydowana większość angielskich wulgaryzmów odnosi się do tabu językowego, czyli postaci, rzeczy czy czynności, o których mówienie było z różnych powodów zakazane, nieprzyjemne bądź żenujące. Angielskie wulgaryzmy i przekleństwa mają różną siłę, a te najsilniejsze jeszcze do niedawna nie mogły pojawiać się w [[Środki masowego przekazu|środkach masowego przekazu]]. Obecnie odbiorcy mass mediów są bardziej tolerancyjni, choć nie pochwalają mocnego języka, a ich największy sprzeciw budzi język nienawiści i nietolerancji rasowej. Dla złagodzenia efektu wulgaryzmu w [[Język angielski|języku angielskim]] powstało wiele eufemizmów, zmiękczających i osłabiających znaczenie zastępowanego wyrazu. ''[[Wulgaryzmy i przekleństwa w języku angielskim|Czytaj więcej…]]'' |
|||
'''[[Świeradów Zdrój (stacja kolejowa)|Świeradów Zdrój]]''' – nieczynna [[ładownia publiczna]], a dawniej jedna z dwóch najważniejszych [[Stacja kolejowa|stacji kolejowych]] Kolejki Izerskiej, położona w [[Świeradów-Zdrój|Świeradowie-Zdroju]], w [[Województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[Polska|Polsce]]. Składa się m.in. z dwóch peronów oraz zabytkowego dworca kolejowego i magazynu. Została oddana do użytku 31 października 1909 roku wraz z uruchomieniem linii kolejowej z [[Mirsk (stacja kolejowa)|Mirska]]. Połączenia pasażerskie realizowane z dawnej stacji miały charakter regionalny, ale przez stację kursowały przed 1945 rokiem dodatkowo dalekobieżne wagony w relacji między [[Berlin]]em a [[Wrocław]]iem. Okazjonalnie kursowały tu pociągi specjalne, w tym kolonijne, które dowoziły turystów i kuracjuszy do Świeradowa-Zdroju. Funkcję pasażerską stacja pełniła do 11 lutego 1996 roku, natomiast w 1998 roku została całkowicie zamknięta. Od 2012 roku dawna stacja jest własnością miasta. W grudniu 2017 roku Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego zapowiedział zamiar reaktywacji linii ze Świeradowa do [[Gryfów Śląski|Gryfowa Śląskiego]]. ''[[Świeradów Zdrój (stacja kolejowa)|Czytaj więcej…]]'' |
|||
|7=<!--Propozycja na niedzielę |
|7=<!--Propozycja na niedzielę 8 kwietnia --> [[Plik:USS Keokuk h59546.jpg|100px|right]] |
||
'''[[USS Keokuk (1862)|USS Keokuk]]''' – [[okręt pancerny]] marynarki [[United States Navy|amerykańskiej]] z okresu [[Wojna secesyjna|wojny secesyjnej]]. Jedyny okręt swojego typu; wszedł do służby w marcu 1863 roku. Okręt miał nietypową i oryginalną konstrukcję, zbliżoną do [[Monitor (okręt)|monitorów]] przez kadłub o niskich burtach, mało wystających nad wodę, lecz nie miał [[Wieża artyleryjska|wieży]] obrotowej. Część nadwodna miała formę skorupy żółwia, opadającej do wody. Zamiast wież, okręt posiadał dwie nieruchome pancerne [[Kazamata (okrętownictwo)|kazamaty]], w formie ściętych stożków, wewnątrz których znajdowało się po jednym odprzodowym gładkolufowym [[Działa Dahlgrena|dziale Dahlgrena]] kalibru 279 mm. Kadłub konstrukcji żelaznej był podzielony trzema [[Gródź wodoszczelna|wodoszczelnymi grodziami]] poprzecznymi. USS „Keokuk” został zatopiony podczas swojej pierwszej akcji 8 kwietnia 1863 roku, na płyciźnie koło wyspy Morris, podczas szturmu na [[Charleston (Karolina Południowa)|Charleston]]. |
|||
'''[[Utwór]]''' – [[dobro niematerialne]] istniejące niezależnie od [[Rzecz (prawo)|rzeczy]], na której zostało utrwalone, rezultat twórczej pracy człowieka, przedmiot [[Prawo autorskie|prawa autorskiego]]. W różnych państwach obowiązują różne definicje utworu, a prawo międzynarodowe określa tylko minimalne standardy. Nie wszystkie cechy utworu są wymienione wprost w ustawach poszczególnych państw. Niektóre ustawy określają tylko, że przedmiotem prawa autorskiego jest utwór. Inne wymieniają jedynie rodzaje utworów. Pierwszą na świecie ogólną definicję utworu ukuli polscy prawnicy. Ważną rolę w dookreślaniu pojęcia utworu pełni praktyka i nauka prawa. Największe różnice w definicji wynikają z historii prawa autorskiego. Pojęcie utworu, tak jak prawo autorskie w ogóle, przechodzi kryzys. Definicja utworu, pojęcia abstrakcyjnego, nie jest stała. Na przykład w Polsce spór o tę definicję istniał już na etapie prac nad pierwszą polską ustawą o prawie autorskim i 70 lat później, gdy projektowano ustawę z 1994 roku. W XXI wieku wątpliwości się pogłębiły. ''[[Utwór|Czytaj więcej…]]'' |
|||
''[[USS Keokuk (1862)|Czytaj więcej…]]'' |
|||
}} |
}} |
||
<div style="text-align:right; margin-top:5px;">''[[Wikipedia:Dobre Artykuły|Inne dobre artykuły]] • [[Pomoc:Styl – poradnik dla autorów|Jak pisać w stylu encyklopedycznym?]]''</div></includeonly><noinclude>{{dokumentacja|zawartość= |
<div style="text-align:right; margin-top:5px;">''[[Wikipedia:Dobre Artykuły|Inne dobre artykuły]] • [[Pomoc:Styl – poradnik dla autorów|Jak pisać w stylu encyklopedycznym?]]''</div></includeonly><noinclude>{{dokumentacja|zawartość= |
||
Wersja z 00:03, 2 kwi 2018
Dokumentacja szablonu
[]
Dzisiaj
_no_background.jpg)
ChZTM TE1 – lokomotywa spalinowa z przekładnią elektryczną produkcji radzieckiej produkowana w latach 1947-1950 przez ChZTM w Charkowie, początkowo pod oznaczeniem TE1-20. W 1945 roku ZSRR otrzymał ramach pomocy wojskowej lend-lease 68 amerykańskich nowoczesnych lokomotyw ALCO RSD-1, oznaczonych w ZSRR jako seria D. Lokomotywa została uznana za udaną i w sierpniu 1945 roku na posiedzeniu u Józefa Stalina, w Dzień Kolejarza, podjęto decyzję rządową o skopiowaniu jej konstrukcji. Lokomotywy TE1 pierwotnie weszły do służby liniowej w kolejach w południowych rejonach ZSRR, a później na innych liniach. Od 1948 roku służyły m.in. do obsługi ruchu pasażerskiego na linii kolejowej moskiewsko-kurskiej. Łącznie powstało 298 sztuk lokomotywy, z czego 16 przebudowano na napęd gazogeneratorowy pod oznaczeniem TE1G. Większość służyła do lat 80. XX wieku. Czytaj więcej…
Jutro
Film dokumentalny – jeden z trzech podstawowych rodzajów filmowych. Filmy dokumentalne w założeniu przedstawiają wycinek rzeczywistości, która podlega możliwie najmniejszej ingerencji ze strony reżysera. Użyte przez Johna Griersona określenie documentary oznacza nadanie twórczego kształtu rzeczywistości, w związku z czym film dokumentalny posługuje się chwytami retorycznymi, które służą przekonaniu widza do wizji świata promowanej przez filmowca. Za pierwsze dokumenty uznawane są eksperymentalne filmy wykonane przez ekipy filmowe Thomasa Edisona oraz braci Lumière, a za pierwszą pracę teoretyczną poświęconą potencjałowi dokumentalnemu sztuki filmowej – Nowe źródło historii Bolesława Matuszewskiego. W latach 20. i 40. XX wieku dokument odegrał szczególną rolę jako narzędzie propagandy – zarówno totalitarnej, jak i w państwach demokratycznych. Współcześnie walor dokumentu jako wiarygodnego zapisu rzeczywistości zanika w obliczu zjawisk takich jak mockument oraz cyfrowa obróbka obrazu, które stwarzają większe możliwości manipulacji widzem. Czytaj więcej…
Pojutrze
Waste Isolation Pilot Plant – jedyne na świecie stałe podziemne składowisko odpadów radioaktywnych zawierających pluton oraz inne transuranowce. Jest zarządzane przez Departament Energii Stanów Zjednoczonych. Przechowuje się w nim odpady powstałe w ramach produkcji i badań nad bronią jądrową, takie jak: skażone ubrania, sprzęt laboratoryjny, gleba itp. Pojemniki z odpadami dzieli się w zależności od dawki promieniowania rejestrowanego przy powierzchni zbiornika. Składowisko jest w stanie Nowy Meksyk, ok. 42 km od miasta Carlsbad i zbudowano je w latach 80. XX wieku. Działanie rozpoczęło w 1999 roku. Zasadnicze składowisko znajduje się na głębokości 655 metrów i jest wykopane w pokładach soli kamiennej formacji Salado sprzed 250 milionów lat, co gwarantować ma, że składowane odpady nie zostaną poddane działaniu wilgoci. Proces gromadzenia odpadów planowany jest na 35 lat. Przewidywany okres składowania wynosi 10 tys. lat. W WIPP pracuje od 800 do 1000 osób. Czytaj więcej…
Za 3 dni
Fiszbinowce – klad ssaków, waleni w randze podrzędu, infrarzędu bądź parworzędu. Obejmuje szeroko rozprzestrzenione i zróżnicowane mięsożerne ssaki morskie z rodzin: walowatych, płetwalowatych, walenikowatych oraz pływaczowatych. Obecnie wyróżnia się 15 gatunków. Uważano niegdyś, że walenie wyewoluowały z Mesonychidae, lecz dowody molekularne wskazują na ich bliskie pokrewieństwo z parzystokopytnymi. Fiszbinowce oddzieliły się od zębowców około 34 milionów lat temu. Fiszbinowce różnią się wielkością, osiągając od 6 m długości i 3000 kg w przypadku walenika małego do 34 m długości i 190 ton płetwala błękitnego, będącego największym znanym zwierzęciem żyjącym na Ziemi. Choć szeroko rozprzestrzenione, fiszbinowce w przypadku większości gatunków preferują chłodniejsze wody w okolicach biegunów północnego i południowego. Młode zazwyczaj rodzą się na wiosnę bądź latem, cała odpowiedzialność za nie spoczywa na matce, głodującej przez względnie długi czas migracji, zależnie od gatunku. Czytaj więcej…
Za 4 dni
Monika Taubitz – poetka i pisarka niemiecka, związana także ze Śląskiem oraz ziemią kłodzką. Pierwsze lata życia spędziła w Borowie, po śmierci ojca zamieszkała z matką u jej rodziny we Wrocławiu, skąd w obawie przed bombardowaniami przeniosły się w 1944 roku do dziadka ze strony ojca, do Żelazna na ziemi kłodzkiej. W 1946 roku, po wysiedleniu do Niemiec, trafiła do Nordenham. Taubitz pisze lirykę i prozę, jest autorką powieści, opowiadań, esejów i słuchowisk. Twórczość autorki i jej działalność społeczna były poddawane analizie krytyczno-literackiej. Na ten temat napisano prace magisterskie, rozprawy doktorskie i habilitacyjne. Prof. Edward Białek z Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego uważa, że Monika Taubitz przeszła drogę od skupienia na utracie ojczyzny w następstwie tzw. „wypędzenia” do akceptacji rzeczywistości oraz bliskiego, przyjacielskiego kontaktu z wieloma polskimi mieszkańcami Dolnego Śląska, a jej działalność zmieniła nie tylko postrzeganie Polski, ale i świadomość pokolenia wywodzących się ze Śląska niemieckich pisarzy i poetów. Czytaj więcej…
Za 5 dni
Wulgaryzmy i przekleństwa w języku angielskim – grupa wyrazów i zwrotów powszechnie uważanych za obsceniczne, dotykających przekonań religijnych, funkcji cielesnych, seksu i prokreacji, części ciała. Zdecydowana większość angielskich wulgaryzmów odnosi się do tabu językowego, czyli postaci, rzeczy czy czynności, o których mówienie było z różnych powodów zakazane, nieprzyjemne bądź żenujące. Angielskie wulgaryzmy i przekleństwa mają różną siłę, a te najsilniejsze jeszcze do niedawna nie mogły pojawiać się w środkach masowego przekazu. Obecnie odbiorcy mass mediów są bardziej tolerancyjni, choć nie pochwalają mocnego języka, a ich największy sprzeciw budzi język nienawiści i nietolerancji rasowej. Dla złagodzenia efektu wulgaryzmu w języku angielskim powstało wiele eufemizmów, zmiękczających i osłabiających znaczenie zastępowanego wyrazu. Czytaj więcej…
Za 6 dni
USS Keokuk – okręt pancerny marynarki amerykańskiej z okresu wojny secesyjnej. Jedyny okręt swojego typu; wszedł do służby w marcu 1863 roku. Okręt miał nietypową i oryginalną konstrukcję, zbliżoną do monitorów przez kadłub o niskich burtach, mało wystających nad wodę, lecz nie miał wieży obrotowej. Część nadwodna miała formę skorupy żółwia, opadającej do wody. Zamiast wież, okręt posiadał dwie nieruchome pancerne kazamaty, w formie ściętych stożków, wewnątrz których znajdowało się po jednym odprzodowym gładkolufowym dziale Dahlgrena kalibru 279 mm. Kadłub konstrukcji żelaznej był podzielony trzema wodoszczelnymi grodziami poprzecznymi. USS „Keokuk” został zatopiony podczas swojej pierwszej akcji 8 kwietnia 1863 roku, na płyciźnie koło wyspy Morris, podczas szturmu na Charleston. Czytaj więcej…